بررسی اثر سمیت، جهش زایی و تمایز عصاره های مختلف ریشه شیرین بیان در مدل-های سلولی گیاهی و جانوری

هزاران سال است که گیاهان از مهمترین منابع درمانی محسوب می شوند. امروزه دانشمندان و شرکت های زیادی فعالیت-های خود را بر روی تحقیق و توسعه گیاهان دارویی متمرکز کرده اند. عصاره های گیاهی حاوی ترکیبات متنوعی هستند که از نظر فعالیت مشابه با هورمون های استروئیدی تخمدان عمل می کنند که تحت عنوان فیتواستروژن اطلاق می شوند. گیاه glycyrrhiza glabra l تحت نام رایج شیرین بیان جهت درمان اختلالات تنفسی و گوارشی مورد استفاده قرار می گیرد. عصاره شیرین بیان و ایزوفلاوونوئیدهای مهم آن مانند گلابریدین، گلابرن و ایزولیکورتیجنین به عنوان فیتواستروژن عمل می-کنند. امروزه یکی از عمده مشکلات سلامتی در زنان مسن پوکی استخوان است. مهمترین فاکتور خطرآفرین پوکی استخوان در زنان کاهش سطح استروژن طی دوران یائسگی است. درمان با جایگزین هورمون جهت جلوگیری از پوکی استخوان توسعه یافته است اما این روش درمانی همراه با عوارض جانبی مانند سرطان های سینه، تخمدان و رحم همراه است، به همین جهت تقاضا در استفاده از فیتواستروژن ها در حال افزایش است. در این مطالعه جهت ارزیابی سمیت غلظت های متفاوت عصاره جوشانده شیرین بیان از تست آلیوم استفاده شد. نتایج نشان داد که عصاره جوشانده در غلظت رایج مورد استفاده در طب سنتی(µg/ml25) اثر سمیت نشان نمی دهد. در حالیکه در غلظت های بیشتر از غلظت رایج (µg/ml100-50) بر روی سلول-های نوک ریشه پیاز موجب اثرات توکسیک گردید. نتایج حاصل از روش mtt بر روی سلول های بنیادی مزانشیمی نشان داد که فرکشن های اتیل استاتی و استونی شیرین بیان در غلظت های (µg/ml50-10) به صورت وابسته به زمان و وابسته به دوز باعث افزایش معنی داری در روند تکثیر گردید در حالی که فرکشن های آبی و هیدروالکلی تأثیر افزایشی بر روی روند تکثیر نشان نداد. در نهایت نتایج این آزمایشات اثر سمیت غلظت های بالاتر فرکشن اتیل استاتی و استونی (µg/ml100) و فرکشن های آبی و هیدروالکلی (µg/ml100-50) را بر روی سلول های بنیادی نشان داد. در این پژوهش تأثیر عصاره شیرین بیان بر روند تمایز استخوانی از طریق ارزیابی فعالیت آنزیم آلکالین فسفاتاز، اندازه گیری میزان رسوبات کلسیمی و بررسی کمی ژنهای استخوانی ارزیابی شد. آنالیز داده های حاصل از real-time نشان داد که فرکشن های اتیل استاتی و استونی (µg/ml25-10) بیان ژنهای آلکالین فسفاتاز، استئوکلسین، استئوپونتین، bmp2، runx2 به طور معنی داری افزایش داد. اثر تحریکی عصاره شیرین بیان در حضور آنتاگونیست اختصاصی رسپتور استروژن کاهش یافت. این نتایج نشان داد که تأثیر عصاره شیرین بیان می تواند از طریق مسیر پیام رسانی وابسته به رسپتور استروژن باشد. بنابراین عصاره حلال آلی شیرین-بیان به جهت تحریک کنندگی رشد و تکثیر و تمایز استئوبلاستی سلول های بنیادی می تواند کاندیدای مناسبی جهت جلوگیری از پوکی استخوان در زنان در سنین یائسگی باشد.